ਰਿਸ਼ੀ
ਦਿੱਲੀ-ਐੱਨਸੀਆਰ ਸਮੇਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਚ ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਮੌਸਮ ‘ਚ ਫੈਲੀ ਡੇਂਗੂ ਨਾਂ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਾਡਾ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਿਛਲੇ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਡੇਂਗੂ ਦੇ 400 ਨਵੇਂ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਘਾਤਕ ਮੱਛਰ ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਕੱਟਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਕਿੰਨੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦਾ ਕੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਇੱਕ ਵਾਇਰਲ ਛੂਤ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਏਡੀਜ਼ ਏਜੀਪਟੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਡੇਂਗੂ ਟਾਈਗਰ ਮੱਛਰ (ਏਡੀਜ਼ ਐਲਬੋਪਿਕਸ) ਕਾਰਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਮੱਛਰ ਕਿਸੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਉਸ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ 400 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਡੇਂਗੂ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਮੱਛਰ ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਕੱਟਦਾ ਹੈ?
ਏਡੀਜ਼ ਇਜਿਪਟੀ ਮੱਛਰ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੱਟਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੱਛਰ ਦੁਪਹਿਰ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਕੋਨਿਆਂ ਜਾਂ ਨਮੀ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਲੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਮੱਛਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਉੱਡ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਗੋਡਿਆਂ ਤੱਕ ਹੀ ਕੱਟਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੱਛਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਵੇਰੇ 7 ਤੋਂ 10 ਵਜੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ 4 ਤੋਂ 6 ਵਜੇ ਤੱਕ ਕੱਟਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕੀ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1990 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। 1990 ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਦੇ 30.7 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ 2019 ਵਿੱਚ 56.9 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਅਗਸਤ 2024 ਤੱਕ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਦੇ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅਗਸਤ 2024 ਤੱਕ 6,991 ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 1990 ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਅੰਕੜਾ 28,151 ਸੀ, ਜੋ 2019 ਤੱਕ 36,055 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।
ਡੇਂਗੂ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਦੇ ਲੱਛਣ ਏਡੀਜ਼ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲੱਛਣ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਸਿਰਫ਼ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਨਹੀਂ… ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੋਰ ਕੀ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?
ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਉਲਟੀਆਂ, ਮਤਲੀ, ਸੁੱਜੀਆਂ ਲਸਿਕਾ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ, ਮਤਲੀ ਅਤੇ ਧੱਫੜ ਹਨ।
ਕਿਹੜਾ ਅੰਗ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਕਾਰਨ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਈ ਅੰਗ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਲਾਗ ਦੌਰਾਨ ਜਿਗਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 40 ਫੀਸਦੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਟ ਦਰਦ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ DHF ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਮੱਛਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿੱਦੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਤ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਔਖੇ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ, ਉਹ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ – ਅਧਿਐਨ
ਕੀ ਡੇਂਗੂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਬਾਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਾਇਰਸ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਰ ਵਾਰ ਡੇਂਗੂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਡੇਂਗੂ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਟਾਈਪ-1, ਟਾਈਪ-2, ਟਾਈਪ-3 ਅਤੇ ਟਾਈਪ-4 ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਹੱਡੀ ਤੋੜ ਬੁਖਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਡੇਂਗੂ ‘ਚ ਪਲੇਟਲੈਟਸ ਘੱਟ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਖ਼ਤਰਾ?
ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲੇਟਲੈਟਸ ਦਾ ਪੱਧਰ ਲਗਾਤਾਰ ਘਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਡੇਂਗੂ ਵਾਇਰਸ ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਲੇਟਲੈਟਸ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡੇਂਗੂ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਲੇਟਲੈਟਸ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਪਲੇਟਲੈਟਸ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਘੱਟ ਪਲੇਟਲੇਟ ਕਾਉਂਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਪਲੇਟਲੈਟਸ ਇਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਮੌਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਘਰੇਲੂ ਉਪਚਾਰ
ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਕੋਈ ਖਾਸ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਾਈਡਰੇਟ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ, ਆਈਸੋਟੋਨਿਕ ਡਰਿੰਕਸ, ਫਲਾਂ ਦੇ ਰਸ ਅਤੇ ਸੂਪ ਵਰਗੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਪੀਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਚਾਹ, ਕੌਫੀ, ਅਲਕੋਹਲ ਅਤੇ ਉੱਚ ਖੰਡ ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲੇ ਸਾਫਟ ਡਰਿੰਕਸ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਨਾਰ ਦਾ ਜੂਸ ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਉਪਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲਣ ਤੱਕ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਗਲਾਸ ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਦਾਖਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਬੁਖਾਰ ਕੰਟਰੋਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ?
ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਿਰਚ, ਅਦਰਕ ਅਤੇ ਬਲੈਕਬੇਰੀ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੂਨ ਵਹਿਣ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ‘ਚ ਡੇਂਗੂ ਨੇ ਮਚਾਈ ਤਬਾਹੀ, ਲੋਕਾਂ ‘ਚ ਵਧਿਆ ਇਸ ਖਤਰਨਾਕ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਡਰ, ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਜਾਣੋ ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣ
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹੈਲਥ ਟੂਲਸ ਨੂੰ ਦੇਖੋ-
ਆਪਣੇ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ (BMI) ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰੋ
