ਰਿਸ਼ੀ
ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ: ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ 2 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਦਿਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਰੀਖ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਦੋ ਮਹਾਨ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1869 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1904 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਲੋਕ ਉਸ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ‘ਜੈ ਜਵਾਨ ਜੈ ਕਿਸਾਨ’ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਹੋਰ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ 10 ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ।
ਉਹ ਯੋਜਨਾ ਕੀ ਸੀ?
ਇਹ ਸਤੰਬਰ 1965 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ‘ਚ ਹਾਲਾਤ ਫਿਰ ਤੋਂ ਵਿਗੜਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੰਗਿਆ। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਅਤੇ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਨੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰ, ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਸਖਤ ਫੈਸਲਾ ਲੈ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ‘ਤੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ?
ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ‘ਚ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਜਵਾਬੀ ਮੋਰਚਾ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਘੇਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਫੌਜ ਭੇਜਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਘੁਸਪੈਠੀਏ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਉਹ ਵੀ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦ ਸੀ, ਤੁਸੀਂ ਫੌਜ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਓ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰੋ। ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।
ਇਸ ਪੂਰੇ ਮਾਮਲੇ ‘ਤੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਬੇਟੇ ਅਨਿਲ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਆਰਮੀ ਚੀਫ ਏਅਰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਅਰਜੁਨ ਸਿੰਘ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹੋਰ ਮੋਰਚੇ ਖੋਲ੍ਹਣ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ।
ਜਦੋਂ ਲੜਾਈ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਦਲ ਗਈ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਰੁਖ ਬਦਲਿਆ
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਲੜਾਈ ਦਾ ਰੁਖ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿੱਚ 7 ਤੋਂ 20 ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ 28 ਟੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਫ਼ੌਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਲਾਕੇ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਅਖੀਰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 20 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਬਾਅ ਅੱਗੇ ਝੁਕਦਿਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰੇਡੀਓ ‘ਤੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਵੀ ਜੰਗ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ‘ਚ 710 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ‘ਚ ਸੀ। ਇਹ ਅੱਧੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਮਿੰਟਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਸੀ।
ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਾ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਫੈਸਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹਿਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਰਾਮਲੀਲਾ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਕਿਹਾ ਸੀ, ”ਅਯੂਬ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੈਦਲ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚਣਗੇ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਆਦਮੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਅਸੀਂ ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਵਧਾਂਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਾਂਗੇ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ‘ਅਸੀਂ ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਵੀ ਥੋੜੇ ਹਾਂ…’, ਜਦੋਂ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਪਾਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਮਜ਼ਾਕ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਕਰੜਾ ਜਵਾਬ!
