ਰਿਸ਼ੀ
500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ‘ਤੇ ਆਰਬੀਆਈ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ: ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ.) ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਲਾਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕੁੱਲ ਕਰੰਸੀ ‘ਚ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਮਾਰਚ 2024 ਤੱਕ ਵਧ ਕੇ 86.5 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ‘ਚ ਇਹ 77.1 ਫੀਸਦੀ ਸੀ। . ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਇਸ ਵਾਧੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮਈ ‘ਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਕਾਰਨ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਇਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ‘ਚ 10.8 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ ਸਿਰਫ 0.2 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ‘ਚ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 5.16 ਲੱਖ ਨੋਟ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।
ਆਰਬੀਆਈ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 31 ਮਾਰਚ 2024 ਤੱਕ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ 5.16 ਲੱਖ ਸੀ। ਜਦਕਿ 10 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ 2.49 ਲੱਖ ਨੰਬਰਾਂ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰਹੇ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 3.9 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ 7.8 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਾਧਾ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 7.8 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ 4.4 ਫੀਸਦੀ ਸੀ। ਮੁੱਲ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਰਕੁਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹਾਲ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।
ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ
ਸਾਲਾਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਕਢਵਾਉਣ ਦਾ ਅਸਰ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ 26,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਫੜੇ ਗਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 9,806 ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 91,110 ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 85,711 ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ।
RBI ਨੇ ਕਰੰਸੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ‘ਤੇ 5100 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ
ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ, ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ‘ਤੇ 5,101 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ 4,682 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੰਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 22,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਧੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਨਕਦ ਅਜੇ ਵੀ ‘ਪ੍ਰਚਲਤ’ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਦਲੀਲ
ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 2016 ਵਿੱਚ ਨੋਟਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਮੁੱਲ ਦੇ ਲਗਭਗ 89 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੋਟ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚਲਨ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਨੋਟ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਜਨਤਾ ਕੋਲ ਉਪਲਬਧ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੁੱਲ 3.56 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 97.7 ਫੀਸਦੀ 31 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਹਨ।
ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਸੀਬੀਡੀਸੀ ਬਾਰੇ ਅੰਕੜੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ
ਪਾਇਲਟ ਮਾਡਲ ‘ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ (ਸੀਬੀਡੀਸੀ) ਯਾਨੀ ਈ-ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੁੱਲ ਬਕਾਇਆ ਕੀਮਤ 234.12 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਰਚ 2023 ਵਿੱਚ ਇਹ 16.39 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
