ਰਿਸ਼ੀ
ਨਵਰਾਤਰੀ 2024: ਨਵਰਾਤਰੀ 3 ਅਕਤੂਬਰ 2024 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਨਵਰਾਤਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨੌਂ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਪੂਰੇ ਨੌਂ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੁੱਖ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਵਰਾਤਰੀ ‘ਤੇ ਗਰਬਾ ਅਤੇ ਡਾਂਡੀਆ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ?
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ, ਦੇਵੀ ਦੇ ਨੌਂ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਨੌਂ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੱਖ ਵੀ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਹਿਲੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪੱਖ ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਨਵਰਾਤਰੀ ਵਿੱਚ ਗਰਬਾ ਅਤੇ ਡਾਂਡੀਆ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਨਵਰਾਤਰੀ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਚ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰਨਤਾ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਗਰਬਾ ਅਤੇ ਡਾਂਡੀਆ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਧੂਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਾਰਦੀਆ ਨਵਰਾਤਰੀ ‘ਤੇ ਗਰਬਾ ਅਤੇ ਡਾਂਡੀਆ ਕਿਉਂ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਗਰਬਾ-
ਗਰਬਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ “ਕੁੱਖ” ਜਾਂ “ਅੰਦਰੂਨੀ ਦੀਵਾ”। ਇਹ ਦੇਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਨੌਂ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਲੋਕ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ “ਗਰਬੀ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਘੜੇ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਗਰਬਾ ਨੱਚਦੇ ਹਨ।
ਗਰਬਾ ਨੱਚਦੇ ਹੋਏ, ਲੋਕ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਅਨੰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਉਸਤਤ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੀਤਾਂ ‘ਤੇ ਗਰਬਾ ਡਾਂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਬਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਚ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਗਰਬਾ ਨਾਚ ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਅਟੁੱਟ ਆਸਥਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਨਾਚ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਬਾ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਪੂਜਾ, ਆਸਥਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਦੇਵੀ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਛੁਪੀ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗਰਬਾ ਦਾ ਗੋਲ ਚੱਕਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਚਲਦੇ ਚੱਕਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮੌਤ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਬੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਗਰਬਾ ਨਾਚ ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਡਾਂਡੀਆ-
ਡਾਂਡੀਆ ਡਾਂਸ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਸੋਟੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਅਤੇ ਮਹਿਸ਼ਾਸੁਰ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਡਾਂਡੀਆ ਨਾਚ ਦੌਰਾਨ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬੁਰਾਈ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਆਰਤੀ: ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਦੀਆਂ ਇਹ ਤਿੰਨ ਆਰਤੀਆਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
