ਰਿਸ਼ੀ
ਇੰਡੀਆ ਸਟੇਟ ਆਫ ਫਾਰੈਸਟ ਰਿਪੋਰਟ (ISFR) 2023: ਕੇਂਦਰੀ ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਭੂਪੇਂਦਰ ਯਾਦਵ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ (21 ਦਸੰਬਰ, 2024) ਨੂੰ ਜੰਗਲਾਤ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ, ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਖੇ ਭਾਰਤ ਜੰਗਲਾਤ ਸਥਿਤੀ ਰਿਪੋਰਟ 2023 (ISFR 2023) ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਿਹਤਰ ਸਥਿਤੀ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ‘ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕੇਂਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ 1445 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਯੂਪੀ 559 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਲਾਤ ਸਰਵੇਖਣ (ਐਫਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਹਰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਇੰਡੀਆ ਸਟੇਟ ਆਫ਼ ਫੋਰੈਸਟ ਰਿਪੋਰਟ (ਆਈਐਸਐਫਆਰ), ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਨਤਕ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 156.41 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 1289.40 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਬਨਸਪਤੀ ਕਵਰ, ਕਾਰਬਨ ਸਟਾਕ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਰਗੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਕੁੱਲ 827,357 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਦਰੱਖਤ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਦਾ 25.7% ਬਣਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗਲਾਤ ਖੇਤਰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ ਚਾਰ ਰਾਜ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਉੜੀਸਾ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਾਲਾਤ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉੱਤਰਾਖੰਡ 2022-23 ‘ਚ 13ਵੇਂ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਸੀ, ਜਦਕਿ 2023-24 ‘ਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ।
ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸੂਬੇ ਦੀ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
